Niet in elk schoolgebouw is goede ventilatie vanzelfsprekend, terwijl het binnenklimaat op scholen van belang is voor leerprestaties. De afgelopen jaren is de aandacht voor ventilatie en binnenklimaat op scholen toegenomen. De coronapandemie heeft het belang van goede ventilatie onderstreept, omdat voldoende frisse lucht de verspreiding van ziekteverwekkers kan verkleinen.

Het Rijk heeft daarom op verschillende manieren ingezet op betere ventilatie op scholen. Met de Specifieke uitkering ventilatie in scholen (SUVIS) konden gemeenten een uitkering aanvragen om het binnenklimaat van bestaande schoolgebouwen te verbeteren. Deze regeling is opgevolgd door de Maatwerkregeling ventilatie op scholen. Met deze subsidieregeling is beoogd de knelpunten die werden waargenomen bij de SUViS-regeling op te lossen en schoolgebouwen met de meest urgente ventilatiesituatie, zo snel als mogelijk (binnen uiterlijk drie jaar) te laten voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. Met een bredere aanpak voor ventilatie is een hulplijn opgezet, een team van experts aangewezen en zijn er middelen beschikbaar gesteld voor CO2-meters.

Het ministerie van OCW en BZK zijn momenteel bezig met het uitwerken van de verplichting van CO2-meters in het funderend onderwijs. Deze verplichting loopt via het Besluit Bouwwerken leefomgeving (Bbl). Het voornemen bestaat om de geldende verplichting voor CO2-meters voor basisscholen, waarvoor de aanvraag van een bouwvergunning is gedaan in of na 2015, in het Bouwbesluit 2012, zodanig uit te breiden dat alle bestaande gebouwen met een onderwijsfuncties voor primair (speciaal) onderwijs en voorgezet (speciaal) onderwijs hieronder gaan vallen. Het Bbl staat twee keer per jaar open voor het doorvoeren van wijzigingen. De verplichting van CO2-meters wordt gebundeld met andere wijzigingen die ook in het Bbl worden opgenomen en moeten formeel ook goedkeuring krijgen van de Tweede Kamer. Het voornemen is om de verplichting op 1 juli 2024 in te laten gaan.

De afspraken en maatregelen zijn belangrijke stappen om op korte termijn de situatie te verbeteren, maar daarmee zijn de problemen niet volledig opgelost. Er is een integrale aanpak nodig om de onderwijshuisvesting gezond en duurzaam te maken.

Het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap (OCW) heeft in 2022 17 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de aanschaf van CO2 meters. Scholen die al CO2 meters hebben gekocht, krijgen de kosten hiervoor alsnog vergoed. De bedoeling is dat er in elk klaslokaal een CO2 meter wordt geplaatst, zodat docenten met één oogopslag kunnen zien wanneer het nodig is om de ramen open te zetten. Er is géén goede reden voor scholen om nu géén CO2 meters aan te schaffen, aangezien deze door de overheid worden vergoed via de lumpsumbekostiging.

PRIMAIR ONDERWIJS / BASISSCHOLEN

Onderzoekers van de GGD en TNO hebben aangetoond dat het binnenklimaat in circa 80% van de basisscholen ernstig tekort schiet. Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat een goede luchtkwaliteit het ziekteverzuim tot 25% doet afnemen en de leerprestaties tot 23% doet verbeteren! (zie artikel 'Prestatie-eisen ventilatie in klaslokalen')

In April 2017 heeft er een artikel gestaan in PO Management: 'Binnenklimaat in oude scholen zeer slecht' met dezelfde strekking!

Het ministerie van OCW heeft tussen 2009-2011 een 'Frisse Scholen' subsidie van 165 miljoen Euro beschikbaar gesteld. Het 'Frisse Scholen' project had tot doel om scholen in het primair onderwijs (circa 100 miljoen) en voortgezet onderwijs (ruim 50 miljoen) te stimuleren minder energie te verbruiken en het binnenmilieu te verbeteren: isoleren én ventileren. De subsidie is gebruikt om een fractie van het totaal aantal scholen te voorzien van dure mechanische ventilatie, veelal voorzien van warmteterugwinning. De kosten liepen op tot €12.000 per klaslokaal. De installatiebranche heeft hier sterk van geprofiteerd. Nu blijkt dat geen rekening is gehouden met de hoge exploitatiekosten. De systemen vereisen periodiek onderhoud, zoals het regelmatig vervangen van de luchtfilters, maar daar is geen geld voor. Het gevolg is dat de systemen na enige tijd niet meer goed functioneren en geluidsoverlast veroorzaken.

De GGD heeft tussen 2008 en 2013 in het kader van de 'ééndagsmethode' ruim 4.500 basisscholen bezocht om het binnenklimaat te beoordelen en advies te geven. Dit waren allemaal scholen die zijn aangewezen op natuurlijke ventilatie. Een uitkomst van het onderzoek was dat in 53% van de lokalen voldoende ventilatiemogelijkheden zijn om de CO2-concentratie onder de 1.000 ppm te houden. Deze scholen is geadviseerd om in elk lokaal een CO2-meter te plaatsen om bewust te zijn van de luchtkwaliteit en bewust te gaan ventileren door middel van het openen van ramen en deuren. Meten=Weten! De CO2-concentratie is een goede indicator voor de kwaliteit van de binnenlucht in ruimten waar mensen verblijven. Volgens de Gezondheidsraad mag de concentratie CO2 niet boven 1.200 ppm (hygiënische grenswaarde) uitkomen.

In Mei 2016 heeft het RIVM (Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid) in samenwerking met de GGD een richtlijn gepubliceerd met de titel 'Binnen- en buitenmilieu voor basisscholen'. In deze richtijn worden normen beschreven met betrekking tot het ventileren en luchten van de verblijfruimten van de kinderen. Zo wordt geadviseerd om in iedere verblijfsruimte een CO2-meter te plaatsen, zodat permanent het CO2-gehalte gemonitord kan worden.

Afgelopen jaren heeft de overheid veel aandacht én geld besteed aan het verbeteren van het binnenmilieu in het Primair Onderwijs, terwijl uit onderzoek van de GGD Groningen blijkt dat de kwaliteit van de lucht in het Voortgezet Onderwijs nog slechter is dan in het Primair Onderwijs! Alle scholen in de gemeente Groningen werden onderzocht en het bleek dat 97 procent van de lokalen in het VO een onacceptabel CO2-gehalte heeft. In het basisonderwijs gaat het om 86 procent van de lokalen. Het is moeilijk om te begrijpen waarom het Bouwbesluit zich enkel richt op de luchtkwalliteit in het primair onderwijs (basisscholen) en het gebruik van CO2 meters aldaar.

De VO-raad heeft in samenwerking met de PO-Raad en Ruimte-OK een handreiking gemaakt over het coronavirus en het gebruik van ventilatie, verwarming en koeling op scholen. Deze handreiking helpt scholen (po, (v)so en vo) te controleren of het ventilatiesysteem aan de door de RIVM en het Bouwbesluit gestelde richtlijnen voldoet. De handreiking bevat daarnaast adviezen en tips voor het gebruik van een ventilatiesysteem, die van belang zijn voor de gebruikers van de ruimten zoals docenten en leerlingen.

BOUWBESLUIT

Bij natuurlijke ventilatie kan een CO2-meter in het lokaal worden gezet. Als deze een aanzienlijke tijd boven de 1200 PPM komt, is dat een indicatie dat de ventilatiehoeveelheid tekortschiet. De windsnelheid, windrichting en temperatuur hebben bij natuurlijke ventilatie invloed op de hoeveelheid ventilatie, dus hierin zitten variaties afhankelijk van de buitencondities. Een enkele meting boven de 1200 PPM CO2 is nog geen bewijs dat het gebouw niet aan het Bouwbesluit 2012 voldoet. Ook is een overschrijding van deze 1200 ppm geen reden tot onrust. Ook bij de ventilatie volgens het Bouwbesluit 2012 is er een risico op besmetting en zelfs bij een halvering van de ventilatiestroom leidt dat tot minder dan een verdubbeling van de blootstelling aan virusdeeltjes of verontreiniging.

1. C02-meters nu echt verplicht in alle schoolgebouwen (6-12-2023)
   
   
2. GGD-richtlijn medische milieukunde: ventilatie op school en gezondheid (19-10-2023)
   
   
3. Minister Wiersma: CO2-meters verplicht in klaslokalen (30-9-2022)
   
   
4. Peiling CO2-meters in scholen: eindrapport (30-9-2022)
   
   
5. Minister roept scholen nogmaals op: breng ventilatie op orde (30-6-2022)
   
   
6. CO2-meters mogelijk verplicht in klaslokalen (30-6-2022)
   
   
7. RuimteOK: Veelgestelde vragen ventilatlie op scholen en COVID-19
   
   
8. Handreiking 'Optimaal Ventileren op scholen'(21-3-2022)
   
   
9. Handreiking 'Optimaal Ventileren in de klas met de CO2-meter' (10-2-2022)
   
   
10. Minister Wiersma: CO2-meters in alle klaslokalen (3-2-2022)


11. 'Subsidieregeling ventilatie scholen (SUViS) verlengd' (2-9-2021)
    
    
12. Volkskrant: Zij gaan weer naar school! Maar is de ventilatie die besmettingen moet voorkomen daar al beter op orde?
    
    
13. Staatscourant: 'Subsidie voor verbetering van het binnenklimaat in scholen'
    
    
14. Bouwbesluit: 'Zin en onzin over ventilatie scholen'
    
    
15. PO & VO raad: Handreiking ‘Coronavirus en het gebruik van ventilatie, verwarming en koeling op scholen’
    
    
16. 'Goed ventileren, goed uitgelegd' (Fahmi Yigit)
    
    
17. FD: 'Ministerie trekt €360 mln uit voor ventilatie op scholen'
    
    
18. REHVA: 'Special guidance for schools' (bba binnenmilieu: Atze Boerstra, Froukje van Dijken)
    
    
19. 'Advies mbt het gebruik van een CO2-meter om de verspreiding van het coronavirus in schoolgebouwen te verminderen'
    
    
20. Arbocatalogus PO: 'Werken met gezond verstand; meten van CO2'
    
    
21. Dossier veilig onderwijs en kinderen: Een voorstel voor een Protocol Veilige Scholen
    
    
22. Landelijk Centrum hygiëne en veiligheid: 'Binnen- en buitenmilieu voor basisscholen'
    
    
23. GGD: 5 jaar Frisse Scholen Toets - 'Lessons Learned'
    
    
24. RIVM: 'Binnenmilieu in scholen en kindercentra'
    
    
25. PO Management: 'Binnenklimaat in oude scholen zeer slecht'
    
    
26. GGD: Bewustwordingsproject ‘Binnenmilieu Basisscholen 2008-2013'
    
    
27. CO2-meter in elke klas van de VKO-middenschool
    
    
28. RVO: 'Gebalanceerde ventilatiesystemen in bestaande schoolgebouwen, lessons learned'
    
    
29. Gezondheidsraad: 'Binnenluchtkwaliteit in basisscholen en de waarde van CO2 als indicator van de luchtkwaliteit'
    
    
30. Gezondheidsraad: Samenvatting: 'CO2 is een goede indicator voor de luchtverversing en luchtkwaliteit in klaslokalen'
    
    
31. Caubergh-Huygen: 'Onderzoek prestatie-eisen ventilatie in scholen'
    
    
32. Caubergh-Huygen: Samenvatting 'Onderzoek prestatie-eisen ventilatie in scholen'
    
    
33. Helpdesk Bouwbesluit: Kooldioxidemeter in nieuwe basisschool
    
    
34. SP wil in ieder klaslokaal een CO2-meter
    
    
35. Telegraaf: 'Miljarden nodig voor verloederde scholen'
    
    
36. TVVL Magazine: 'Garanderen luchtkwaliteit in schoolgebouwen'
    
    
37. Trouw: 'Dikke onvoldoende voor binnenklimaat scholen'
    
    
38. RIVM / Gezondeschool.nl: 'Werken aan binnenmilieu in klaslokalen'
    
    
39. NAMG / 'Terugblik op vier jaar nationale aanpak mileu en gezondheid'
    
    
40. Is een gezond binnenmilieu een (te) kostbare zaak?
    
    
41. FMM: 'Duizenden schoolgebouwen verouderd
    
    
42. GGD: 'Richtlijn ventilatie scholen'
    
    
43. Telegraaf: 'Aanpak benauwde klaslokalen faalt / Verslechtering ondanks maatregelen'
    
    
44. EénVandaag: 'Dagelijks 20.000 leerlingen ziek door slechte lucht'
    
    
45. Weekblad Facilitair: 'Scholen ziek van binnenklimaat'
    
    
46. Telegraaf: 'PO Raad: Wet aanpassen voor schonere klaslokalen'
    
    
47. AVS: 'Geld mag geen belemmering zijn om het binnenklimaat te verbeteren'
    
    
48. Gezondheidraad: Binnenluchtkwaliteit in basisscholen en de waarde van kooldioxide als indicator voor luchtkwaliteit
    
    
49. GGD: 'Er bestaan veel onjuiste verhalen over frisse lucht'
    
    
50. GGD: 'Uit onderzoeken blijkt dat ventilatie in VO nog slechter is dan in PO'
    
    
51. Grontmij: Nieuw Bouwbesluit gaat voorbij aan gezond binnenmilieu
    
    
52. Grontmij: Technisch Programma van Eisen 'Frisse Scholen'
    
    
53. SenterNovem: 'Wat u wilt weten over Frisse Scholen'
    
    
54. VROM: 'Binnenmilieu op de basisschool verdient meer aandacht'
    
    
55. SenterNovem: 'Een nieuwe frisse school; leer van andermans ervaringen'
    
    
56. TVVL Magazine: 'Installatiegeluid in frisse scholen - Kan het iets stiller?'
    
    
57. BBA Binnenmilieu: Impact van natuurlijke ventilatie op comfort, gezondheid en productiviteit
    
    
58. TNO: Het effect van ventilatie op de cognitieve prestaties van leerlingen op een basisschool